Όπως αναφέρει στο ΑΜΠΕ η κ. Σδρόλια, η παλαιότερη σωζόμενη ζωγραφική της Σκιάθου εντοπίζεται στις εικόνες του Κάστρου, που φυλάσσονται σήμερα στους ενοριακούς ναούς της πόλης. «Είναι γνωστές οι περιπέτειες που πέρασε ο παλιός οικισμός του νησιού, το Κάστρο, στα τέλη των βυζαντινών χρόνων με τη συνεχή αλλαγή κυρίαρχων και τις πειρατικές επιδρομές.
Μετά την οριστική επικράτηση των Τούρκων το 1538 και την περίοδο ερήμωσης που ακολούθησε, φαίνεται ότι παρατηρείται μια ανάκαμψη της κοινωνίας προς τα τέλη του αιώνα και οι ναοί του Κάστρου ανακαινίζονται» σημειώνει η αρχαιολόγος.
Οι κατοπινές καταστροφές και η έλλειψη ειδικών μελετών γύρω από τα κτίρια αυτής της περιόδου δεν επιτρέπουν την παρουσίαση πολλών στοιχείων εξηγεί σημειώνοντας, ωστόσο, πως τα κειμήλια που διατηρούνται από τον 16ο και 17ο αιώνα δείχνουν πλούτο και ποικιλία, ενώ πολλά δείχνουν να έχουν παραγγελθεί σε κρητικά εργαστήρια.
Οι κατοπινές καταστροφές και η έλλειψη ειδικών μελετών γύρω από τα κτίρια αυτής της περιόδου δεν επιτρέπουν την παρουσίαση πολλών στοιχείων εξηγεί σημειώνοντας, ωστόσο, πως τα κειμήλια που διατηρούνται από τον 16ο και 17ο αιώνα δείχνουν πλούτο και ποικιλία, ενώ πολλά δείχνουν να έχουν παραγγελθεί σε κρητικά εργαστήρια.
Οι παλιότερες εικόνες ίσως είναι αυτές της Παναγίας Πρέκλας, ενώ ιδιαίτερη σημασία έχουν οι εικόνες του μητροπολιτικού ναού του Χριστού, που συνδέονται με το έργο του γνωστού Κρητικού ζωγράφου Αντωνίου Αγοραστού.
Ο ζωγράφος Αντώνιος Αγοραστός υπογράφει εικόνες της Σκοπέλου από το 1667 έως το 1703 και φαίνεται ότι ήταν εγκατεστημένος στο νησί της Σκοπέλου. Οι εικόνες της Σκιάθου, με επιγραφές από το 1650 και μετά δεν φέρουν υπογραφή ζωγράφου αλλά ανήκουν σε καλό κρητικό εργαστήριο, ενώ με μεγαλύτερη πιθανότητα μπορούν να συνδεθούν με τον Αγοραστό οι εικόνες του επιστυλίου του 1695.
Τα κειμήλια αυτά, διευκρινίζει η αρχαιολόγος, καθώς και εκείνα των άλλων ναών, αξίζουν γενικότερης προβολής και μελέτης, ώστε να φανεί μέσα από την τέχνη τους και τις αναφορές σε χορηγίες ιερωμένων και άλλων προσώπων η πρώιμη ιστορία του Κάστρου που δεν είναι γνωστή, καθώς τα κτίριά του σήμερα είναι ερειπωμένα.
Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να σημειωθεί ότι σχεδιάζεται από το Δήμο Σκιάθου, σε συνεργασία με την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η σύνταξη μελέτης στερέωσης και ανάδειξης του Κάστρου, η οποία θα υποβληθεί σε πρόγραμμα της Περιφέρειας Θεσσαλίας, ενώ ήδη έχει συντηρηθεί ο ναός του Χριστού με τη φροντίδα του συλλόγου «Οι Φίλοι του Κάστρου».
Στο ναό αυτό σώζονται πολύ αξιόλογες τοιχογραφίες της πρώτης φάσης ζωγραφικής του νησιού, από τα τέλη του 17ου αιώνα, ενώ πολύ πιθανόν να εντοπισθεί και προγενέστερη φάση, όταν προχωρήσουν οι έρευνες, εξηγεί η κ. Σδρόλια. Ο ανώνυμος ζωγράφος ανέπτυξε με άνεση τον χριστολογικό κύκλο σε δύο σειρές, χρησιμοποιώντας καλά κρητικά πρότυπα.
Ο ζωγράφος Αντώνιος Αγοραστός υπογράφει εικόνες της Σκοπέλου από το 1667 έως το 1703 και φαίνεται ότι ήταν εγκατεστημένος στο νησί της Σκοπέλου. Οι εικόνες της Σκιάθου, με επιγραφές από το 1650 και μετά δεν φέρουν υπογραφή ζωγράφου αλλά ανήκουν σε καλό κρητικό εργαστήριο, ενώ με μεγαλύτερη πιθανότητα μπορούν να συνδεθούν με τον Αγοραστό οι εικόνες του επιστυλίου του 1695.
Τα κειμήλια αυτά, διευκρινίζει η αρχαιολόγος, καθώς και εκείνα των άλλων ναών, αξίζουν γενικότερης προβολής και μελέτης, ώστε να φανεί μέσα από την τέχνη τους και τις αναφορές σε χορηγίες ιερωμένων και άλλων προσώπων η πρώιμη ιστορία του Κάστρου που δεν είναι γνωστή, καθώς τα κτίριά του σήμερα είναι ερειπωμένα.
Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να σημειωθεί ότι σχεδιάζεται από το Δήμο Σκιάθου, σε συνεργασία με την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η σύνταξη μελέτης στερέωσης και ανάδειξης του Κάστρου, η οποία θα υποβληθεί σε πρόγραμμα της Περιφέρειας Θεσσαλίας, ενώ ήδη έχει συντηρηθεί ο ναός του Χριστού με τη φροντίδα του συλλόγου «Οι Φίλοι του Κάστρου».
Στο ναό αυτό σώζονται πολύ αξιόλογες τοιχογραφίες της πρώτης φάσης ζωγραφικής του νησιού, από τα τέλη του 17ου αιώνα, ενώ πολύ πιθανόν να εντοπισθεί και προγενέστερη φάση, όταν προχωρήσουν οι έρευνες, εξηγεί η κ. Σδρόλια. Ο ανώνυμος ζωγράφος ανέπτυξε με άνεση τον χριστολογικό κύκλο σε δύο σειρές, χρησιμοποιώντας καλά κρητικά πρότυπα.
Ανάμεσα στους αγίους της κάτω ζώνης σώζεται και η σπάνια παράσταση του Αγίου Μερκουρίου που λογχίζει τον αυτοκράτορα Ιουλιανό. Στην ίδια εποχή ή λίγο νωρίτερα ανήκουν και οι τοιχογραφίες της μονής του Αγίου Νικολάου του Παρθένη αλλά εδώ το μεγαλύτερο μέρος του διακόσμου έχει καταστραφεί.
Στον επόμενο αιώνα, τον 18ο, δίνεται νέα ώθηση στην εκκλησιαστική τέχνη του νησιού με την ίδρυση ή ανακαίνιση των γνωστών μοναστηριών της Παναγίας Εικονίστριας και της Κεχριάς. Τα καθολικά τους είναι μικρές αλλά αξιόλογες θολωτές κατασκευές, που παρουσιάσθηκαν για πρώτη φορά στο έργο του Α. Αλεξίου για την αρχιτεκτονική των μεταβυζαντινών μνημείων της Σκιάθου, ενώ προβλήθηκαν επίσης στην έκδοση του ΤΕΕ Μαγνησίας για τα μοναστήρια των Σποράδων (2006).
Η κίνηση γύρω από τα μοναστήρια αυτά στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα σηματοδοτεί- όπως αναφέρει στη μελέτη της η προϊσταμένη της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων -τη σημαντική ανάπτυξη του μοναχισμού στο νησί με πιθανή την επίδραση του Αγίου Όρους, αφού ήδη από το 1727 μαρτυρείται μετόχι της μονής Διονυσίου στο ναό Προδρόμου έξω από το κάστρο.
Στον επόμενο αιώνα, τον 18ο, δίνεται νέα ώθηση στην εκκλησιαστική τέχνη του νησιού με την ίδρυση ή ανακαίνιση των γνωστών μοναστηριών της Παναγίας Εικονίστριας και της Κεχριάς. Τα καθολικά τους είναι μικρές αλλά αξιόλογες θολωτές κατασκευές, που παρουσιάσθηκαν για πρώτη φορά στο έργο του Α. Αλεξίου για την αρχιτεκτονική των μεταβυζαντινών μνημείων της Σκιάθου, ενώ προβλήθηκαν επίσης στην έκδοση του ΤΕΕ Μαγνησίας για τα μοναστήρια των Σποράδων (2006).
Η κίνηση γύρω από τα μοναστήρια αυτά στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα σηματοδοτεί- όπως αναφέρει στη μελέτη της η προϊσταμένη της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων -τη σημαντική ανάπτυξη του μοναχισμού στο νησί με πιθανή την επίδραση του Αγίου Όρους, αφού ήδη από το 1727 μαρτυρείται μετόχι της μονής Διονυσίου στο ναό Προδρόμου έξω από το κάστρο.
«Την αξιόλογη πνευματική κίνηση που συντελείται σ'αυτά φανερώνει με τον καλύτερο τρόπο η ζωγραφική τους, που δημιουργείται με διαφορά λίγων χρόνων - 1741 στη μονή Εικονίστριας και 1745 στην Κεχριά- και παρουσιάζει ένα πλούσιο εικονογραφικό πρόγραμμα με έμφαση στις θεοφάνειες και πλήρες θεολογικών συμβολισμών» σημειώνει η κ. Σδρόλια.
Η ίδια η αφιέρωση της πρώτης μονής στα Εισόδια της Θεοτόκου, θέμα με συμβολική σημασία στη ζωή των μοναχών, δείχνει το πνευματικό κλίμα της εποχής, ενώ χαρακτηριστικές είναι οι παραστάσεις του τρούλου στα δύο καθολικά, με τα πλήθη των αγγέλων που περιστοιχίζουν τον Παντοκράτορα και την Ετοιμασία Θρόνου με την Αγία Τριάδα, θέματα σπάνια στα προγενέστερα προγράμματα. Η ζωγραφική αυτή παρουσιάζει σχέσεις με ομάδα του λεγομένου Εργαστηρίου της Αγιάς, ένα από τα καλύτερα ζωγραφικά εργαστήρια του 18ου αι. στην Κεντρική Ελλάδα, αλλά δυστυχώς η εκτίμησή της είναι αδύνατη, λόγω της μεγάλης φθοράς που έχει υποστεί από την υγρασία, ιδίως εκείνη της μονής Εικονίστριας.
Η ίδια η αφιέρωση της πρώτης μονής στα Εισόδια της Θεοτόκου, θέμα με συμβολική σημασία στη ζωή των μοναχών, δείχνει το πνευματικό κλίμα της εποχής, ενώ χαρακτηριστικές είναι οι παραστάσεις του τρούλου στα δύο καθολικά, με τα πλήθη των αγγέλων που περιστοιχίζουν τον Παντοκράτορα και την Ετοιμασία Θρόνου με την Αγία Τριάδα, θέματα σπάνια στα προγενέστερα προγράμματα. Η ζωγραφική αυτή παρουσιάζει σχέσεις με ομάδα του λεγομένου Εργαστηρίου της Αγιάς, ένα από τα καλύτερα ζωγραφικά εργαστήρια του 18ου αι. στην Κεντρική Ελλάδα, αλλά δυστυχώς η εκτίμησή της είναι αδύνατη, λόγω της μεγάλης φθοράς που έχει υποστεί από την υγρασία, ιδίως εκείνη της μονής Εικονίστριας.
Αυτή η μεγάλη φθορά είναι που οδήγησε στην πρόσφατη κινητοποίηση του συλλόγου «Η Σκιάθος», που αναζητεί, σε συνεργασία με την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων τρόπους σύνταξης των μελετών για την αποκατάσταση των μνημείων Η τελική φάση της ζωγραφικής του νησιού αναπτύσσεται το 1822 από Γαλατσιάνους ζωγράφους στη μονή Ευαγγελίστριας, η οποία ιδρύθηκε από μοναχούς του Αγίου Όρους, εκπροσώπους του νεοησυχαστικού κινήματος των Κολλυβάδων. Η μονή αυτή τοποθετείται στο κέντρο των πνευματικών ζυμώσεων της εποχής και μέσα από την πλούσια εθνική και παιδευτική δράση της εξακολουθεί να επηρεάζει την κοινωνία της Σκιάθου μέχρι τη νεώτερη περίοδο.
Συνοψίζοντας, από την προκαταρκτική μελέτη της εκκλησιαστικής τέχνης της Σκιάθου διαφαίνεται, καταλήγει η κ. Σδρόλια, μια εξελικτική πορεία που αντικατοπτρίζει τις διακυμάνσεις που πέρασε η κοινωνία της. Ιδιαίτερα η ζωγραφική των μονών Εικονίστριας και Κεχριάς, άγνωστη μέχρι σήμερα, φαίνεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη αυτή, ρόλος που θα μπορέσει να εκτιμηθεί μόνον μετά τη συντήρηση των μνημείων. «Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίον καθίσταται επιτακτική ανάγκη η διάσωσή τους» καταλήγει η αρχαιολόγος.
News Room «Κέρδος» με πληροφόρηση από το ΑΠΕ - ΑΜΠ
Συνοψίζοντας, από την προκαταρκτική μελέτη της εκκλησιαστικής τέχνης της Σκιάθου διαφαίνεται, καταλήγει η κ. Σδρόλια, μια εξελικτική πορεία που αντικατοπτρίζει τις διακυμάνσεις που πέρασε η κοινωνία της. Ιδιαίτερα η ζωγραφική των μονών Εικονίστριας και Κεχριάς, άγνωστη μέχρι σήμερα, φαίνεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη αυτή, ρόλος που θα μπορέσει να εκτιμηθεί μόνον μετά τη συντήρηση των μνημείων. «Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίον καθίσταται επιτακτική ανάγκη η διάσωσή τους» καταλήγει η αρχαιολόγος.
News Room «Κέρδος» με πληροφόρηση από το ΑΠΕ - ΑΜΠ
No comments:
Post a Comment