ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ MASTER PLAN ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ

Το τελευταίο διάστημα υπάρχει έντονος προβληματισμός για τα σχέδια πώλησης του λιμένα Σκιάθου και της χερσαίας ζώνης λιμένος. Όπως είναι γνωστό, από τον Ιούλιο του 2012 έχει παραχωρηθεί στο ΤΑΙΠΕΔ, τον φορέα αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, ο λιμένας της Σκιάθου καθώς και 17 ακόμη λιμάνια, κυρίως σε τουριστικές περιοχές, με στόχο την πώλησή τους ή την μακροχρόνια παραχώρηση τους και την εξασφάλιση κεφαλαίων για την απομείωση του Ελληνικού χρέους.

            Προκειμένου να γίνει ελκυστικότερη την επένδυση και να εξυπηρετηθεί ο πολυπόθητος επενδυτής, το ΤΑΙΠΕΔ ανασύρει την μελέτη «Γιαμάκου», που εκπονήθηκε το 1999 και αφορά την κατασκευή τουριστικής μαρίνας εντός του κόλπου του λιμένα Σκιάθου. Αν και προκύπτουν ερωτήματα ως προς την εγκυρότατα της μελέτης που έχουν να κάνουν, με την γειτνίαση των νέων εγκαταστάσεων στο αεροδρόμιο, την αμφίβολη εκπόνηση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την παντελή έλλειψη συμμετοχής, της τοπικής κοινωνίας στην διαμόρφωση και τον σχεδιασμό  με την παρουσία τουλάχιστον του Δήμου Σκιάθου, η μελέτη εγκρίθηκε από την Βουλή των Ελλήνων το 1999. 

Μελέτη Γιαμάκου 1999, Περιλαμβάνει τεράστιες επιχώσεις 47 στρεμμάτων και κτιριακές εγκαταστάσεις 2.500 τ.μ. Χωροθετείτε από το τέλος του σημερινού λιμένα μέχρι τον Μύλο κοντά στο αεροδρόμιο. Προβλέπει πλήθος θέσεων ελλιμενισμού τουριστικών σκαφών και μεγάλες κτιριακές εγκαταστάσεις. Η συνύπαρξη δε, του λιμανιού, της μαρίνας και κυρίως του αεροδιαδρόμου στην  ίδια περιοχή δημιουργεί προβλήματα στην ασφαλεί λειτουργίας τους.

Η μελέτη προσαρτάτε στο πακέτο του πωλούμενου Λιμανιού, σε συνδυασμό με σειρά μικρές και μεγάλες επεμβάσεις στον επιβατικό λιμένα, που συντονίζονται από το μελετητικό γραφείο που έχει αναλάβει πλέον την συνολική εκπόνηση της μελέτης του εμπορικού, επιβατικού και τουριστικού λιμένα.

Έτσι το λιμάνι του νησιού προικοδοτείται με μια μελέτη που εξασφαλίζει στον επενδυτή την υλοποίηση 47 στρεμμάτων επιχώσεων και 2.425 τετραγωνικών μέτρων νέων κτιριακών εγκαταστάσεων για την εξυπηρέτηση των αναγκών της μαρίνας, καθώς και με σειρά μεγάλων επεμβάσεων για την διεύρυνση του επιβατικού και εμπορικού λιμένα που αντιστοιχούν σε τουλάχιστον δέκα στρέμματα επιχώσεων αντίστοιχα.      

Το «Μπουρtζι» και το παλιό λιμάνι αποτελούν ένα σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής μας Κληρονομιάς. χαρακτηριστικό σημεία της γεωμορφολογίας του νησιού έχει αντιμετωπιστεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε όλες τις επιμέρους περίοδος της ιστορίας του νησιού. Παράλληλα είναι σημείο σπάνιου φυσικού καλούς και αποτελεί σήμερα σημαντικό πολιτιστικό και τουριστικό αξιοθέατο.

                  Αυτά είναι τα δεδομένα που θα εξυπηρετήσουν τον πιθανό επενδυτή μελετήθηκαν και νομοθετήθηκαν, πριν από δεκατέσσερα χρόνια για να  εξυπηρετήσουν τον τότε επενδυτή, δημιουργώντας τεράστιες επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον του τόπου και κάνοντας δυσανάλογα μεγάλη επέμβαση στην  περιοχή. Ποιες είναι όμως αυτές οι συνθήκες, οι οποίες θα πρέπει να συντρέχουν ώστε να εξυπηρετηθεί ο τόπος και οι κάτοικοι του τόπου αυτού, τωρινοί και μελλοντικοί ;;;

Μια βασική έννοια , απαραίτητη και αναγκαία στην εκπόνηση και την υλοποίηση κάθε τέτοιου μεγάλου έργου, είναι αυτή της αειφορίας. Η αειφόρος – βιώσιμη  ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη, που σχεδιάζεται και υλοποιείται, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την βιωσιμότητα, την κληρονομιά δηλαδή, που θα αφήσουμε στις επόμενες γενιές. Στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης είναι η αποτελεσματική περιβαλλοντική διαχείριση και η διατήρηση υψηλών ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης και απασχόλησης, που θα αποσκοπούν σε καλύτερη ποιότητα ζωής και κοινωνική πρόοδο για  τους σημερινούς πολίτες και για τις επόμενες γενιές. Η ταύτιση της ανάπτυξης μόνο με την οικονομική μεγέθυνση δεν μπορεί πλέον να προσφέρει σύγχρονες λύσεις και έχει οδηγήσει σε οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, που είναι υπεύθυνες για εντάσεις, που εκδηλώνονται σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Ο σχεδιασμός της βιώσιμης ανάπτυξης απαιτεί συμμετοχικές διαδικασίες των εταίρων, που την σχεδιάζουν και την διαχειρίζονται, δηλαδή το κράτος, ο ιδιωτικός τομέας, οι καταναλωτικές τουριστικές οργανώσεις, οι ΟΤΑ, οι ειδικοί επιστήμονες και εμπειρογνώμονες, οι φορείς εκπροσώπησης πολιτών, τα περιβαλλοντικά και πολιτιστικά σωματεία. Εάν οι φορείς αυτοί δεν συμμετέχουν στον σχεδιασμό, τότε είναι δεδομένη η αποτυχία και η μονόπλευρη εξυπηρέτηση συμφερόντων.

                                                                                                                                                                        Εξετάζοντας την σημερινή μελέτη για την ανάπτυξη του λιμανιού και της Μαρίνας, διαπιστώνονται αντιφάσεις που προβληματίζουν έντονα για την σκοπιμότητα των προτάσεων, που γίνονται. Αρχικά από την ανάγνωση της ομάδας των μελετητών, απουσιάζει ειδικός περιβαλλοντολόγος, δίνοντας μια πρώτη ένδειξη για τις προθέσεις της μελέτης στον χειρισμό των σημαντικών περιβαλλοντικών θεμάτων που προκύπτουν. Η εισαγωγική έκθεση της μελέτης κάνει κάποιες βασικές διαπιστώσεις, αναφερόμενη στην θέση του λιμανιού, αποφαίνεται ότι δεν είναι η καλύτερη δυνατή για δυο βασικούς λόγους, την αισθητική υποβάθμιση του βασικότερου οικιστικού μετώπου του νησιού και την έντονη κυκλοφοριακή συμφόρηση τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι παραπάνω λόγοι έχουν ήδη οδηγήσει στην υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και την μείωση της ελκυστικότητας της περιοχής. Η ίδιοι μελετητές προτείνουν την επέκταση του λιμανιού κατά 10 στρέμματα, στην ίδια θέση, που επιπρόσθετα υποβαθμίζει και το σημαντικότερο αξιοθέατο του νησιού, όπως αναφέρουν, το Μπούρτζι.

Ως εναλλακτική αυτής της πρότασης προτείνεται η εγκατάσταση του λιμένα στην θέση Κοχύλι, όπου με το μέγεθος της προτεινόμενης επέμβασης καταστρέφονται και υποβαθμίζονται «οι πλάκες», ενώ είναι αμφίβολη η αποτελεσματικότητα και λειτουργικότητα του λιμένα στην θέση αυτή.

            Η ίδια έκθεση ακολούθως αναφέρεται στον ανατολικό παραλιακό άξονα, που συνδέει το λιμάνι με την περιοχή της λίμνης του Αγίου Γεωργίου, ως το πλέον  τουριστικό τμήμα της περιοχής. Με την εγκατάσταση της μαρίνας στο μεγαλύτερο τμήμα του άξονα αυτού, υποβαθμίζεται τελείως ο σημερινός δρόμος, χωρίς κανένα σχεδόν όφελος για τον κάτοικο του νησιού. Οι εγκαταστάσεις της μαρίνας, που θα αναπτυχθούν σε έκταση 47 στρεμμάτων, δημιουργούμενες από επιχώσεις (Μπαζώματα), οφείλουν να είναι περιφραγμένες και ασφαλείς, αποκόπτοντας πλήρως την επαφή με το θαλάσσιο μέτωπο, που έχει σήμερα ο περιπατητής.

Η μελλοντική εικόνα από τα ρόδινα ακρογιάλια, που περιέγραφε ο Παπαδιαμάντης, θα αποτελείται από ένα φράχτη σε πρώτο επίπεδο που θα έχει για φόντο, μια         τσιμεντοποιημένη έκταση με σπαρμένα εκατοντάδες κατάρτια πλαστικών ιστιοφόρων ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες, κατά το διάστημα της συντήρησής τους και 2500 τετραγωνικά μέτρα κτισμάτων. Πίσω από όλα αυτά θα διακρίνεται αμυδρά η θάλασσα.

            Το κέρδος των κατοίκων από την «ανάπτυξη», που θα φέρει η μαρίνα, θα είναι μάλλον ζημιά, γιατί χάνεται ένα από τα ωραιότερα τμήματα του νησιού, αφενός διότι αφαιρεί από τους κάτοικους την δυνατότητα να απολαμβάνουν την μοναδική εμπειρία, που τους προσφέρει μια βόλτα στην περιοχή και αφετέρου διότι μειώνει σημαντικά την ελκυστικότητα του τόπου για τους χιλιάδες τουρίστες, που μας επισκέπτονται κάθε χρόνο. Αποτέλεσμα αυτού έργου θα είναι η αμφίβολη οικονομική ανάπτυξη, όπου η κερδοφορία θα είναι κυρίως για τον διαχειριστή της μαρίνας, ενώ θα επέλθει σημαντική υποβάθμιση του επιπέδου ζωής και της ελκυστικότητας της περιοχής, που άμεσα θα επηρεάσει αρνητικά και τα οικονομικά μεγέθη. Επιπρόσθετα η ανατροπή της οικονομικής δραστηριότητας, που εδώ και τουλάχιστον 30 χρόνια σταδιακά αναπτύσσεται στον παραλιακό δρόμο, θα αφαιρέσει από τον τόπο πολλαπλάσιες θέσεις εργασίας από αυτές που θα προσφέρει η εγκατάσταση της μαρίνας.  Η μελέτη έρχεται επίσης και σε αντίφαση με τους περιορισμούς που προκύπτουν από την παρουσία του Αεροδρομίου, όπου τμήμα των εγκαταστάσεων της μαρίνας εμπλέκονται με την  ζώνη ασφάλειας για την προσέγγιση των αεροσκαφών, κάνοντας εμφανή τα προβλήματα, που ανακύπτουν από την προσπάθεια σύμπτυξης πολλαπλών και αντικρουόμενων χρήσεων. Το αεροδρόμιο αποτελεί την βασική πύλη εισόδου επισκεπτών για το νησί, οποιαδήποτε λάθος επιλογή, που θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια του ήδη επιβαρημένου αεροδρομίου θα μπορούσε να επιφέρει καταστροφικά αποτελέσματα στην εξέλιξη και την ζωή του τόπου.

            Πως όμως μπορεί κανείς να αντισταθεί στη δυναμική της εξέλιξης, την ανάγκη για νέες και βελτιωμένες υπηρεσίες, τον ανταγωνισμό που μας αναγκάζει να επιταχύνουμε τους ρυθμούς ανάπτυξης;;; 

Το λιμάνι στο Porto Fino στην Ιταλία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σύνεσης και ορθολογισμού. Εκεί η επιλογή της  προστασίας του φυσικού τοπίου και η διατήρηση του θαλάσσιου μετώπου σχεδόν ανέγγιχτου, αύξησε την ελκυστικότητα της περιοχής και αποτελεί από τους ποιό ενδιαφέροντες τουριστικούς προορισμούς στην Μεσόγειο. Παράλληλα η έλλειψη συγχρόνων εγκαταστάσεων ελλιμενισμού τουριστικών σκαφών  δεν αποθαρρύνει τους από θάλασσα επισκέπτες.

Η απάντηση προκύπτει αν στο βασικό σκεπτικό για ανάπτυξη και εξέλιξη, πρωτοστατούν οι έννοιες της αειφορίας και της βιωσιμότητας, συνοδευόμενες από μέτρο και σωστή κλίμακα στις επεμβάσεις που κάνουμε. Ταυτόχρονα σημαντική είναι η επανεξέταση των υφιστάμενων πόρων και εγκαταστάσεων, ο εξορθολογισμός της χρήσης τους με στόχο την βελτιστοποίηση της απόδοσής τους. Το νησί μας έχει ένα σημαντικά μεγάλο μέτωπο ελλιμενισμού, που ξεκινά από το παλιό λιμάνι και καταλήγει στης πιο πρόσφατες εγκαταστάσεις του ανατολικού νεότερου λιμανιού. Επεκτεινόμενο  ανατολικά και με ήπιες επεμβάσεις χωρίς την δραματική αλλοίωση της ακτογραμμής, θα μπορούσε να πολλαπλασιάσει τη δυναμικότητα του λιμανιού. Επίσης η διασπορά του τουριστικού λιμένα και σε άλλα σημεία θα αποφόρτιζε το κέντρο του οικισμού και ταυτόχρονα θα δημιουργούσε θύλακες ανάπτυξης και σε άλλα σημεία του νησιού.

           

            Παραδείγματα λιμενικών έργων, που έγιναν χωρίς κλίμακα και σύνεση, έχουν αποφέρει σημαντικά αρνητικές επιπτώσεις στους αποδέκτες τους, αντίθετα όπου έγιναν προσεκτικά βήματα και δεν θυσιάστηκε το περιβάλλον και   το φυσικό κάλλος, καθώς και ο υφιστάμενος κοινωνικός και οικονομικός ιστός στον βωμό της άκρατης ανάπτυξης, τα αποτελέσματα έχουν επιβραβεύσει τον τόπο και τους κατοίκους που φρόντισαν για την εξέλιξη αυτής της μορφής.

            Στο παρελθόν, στην δεκαετία του 1970, επιχειρήθηκε να κατασκευαστεί μαρίνα στην λίμνη των κουκουναριών, τεχνικές δυσκολίες απέτρεψαν την εξέλιξη του έργου αυτού και έτσι σήμερα σώζεται μια από τις εντυπωσιακότερες λιμνοθάλασσες της Μεσογείου, πλέον ασφαλής, από την προστασία που της προσφέρει ο χαρακτηρισμός της περιοχής, ως περιοχής ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (NATURA). Καλό θα ήταν να μην αφήσουμε για δεύτερη φορά την τύχη να αποφανθεί για την νέα πρόκληση, που δέχεται το περιβάλλον και τόπος μας και να λάβουμε θέση, ως υπεύθυνη και ώριμη κοινωνία, που αποφασίζει και καθορίζει το μέλλον της και την κληρονομιά που θα παραδώσει στην επόμενη γενιά.